تاثیر شرایط اقلیمی و آب و هوایی بر معماری منطقه
خانه محلی برای آرامش و آسایش هر انسان است. شرایط اقلیمی و آب هوایی، تاثیر مستقیمی بر ایجاد حس آسایش در هر فضای معماری دارد. کنترل ورود و خروج سرما و گرما از فضای داخلی ساختمان ها در فصول مختلف سال و در مناطق آب و هوایی مختلف هنر یک معمار زبردست است. بنابراین آگاهی از شرایط اقلیمی هر منطقه و تمهیدات شناخته شده برای آن امری ضروری استمعماری ایرانی و طراحی داخلی امروزی در اقلیم معتدل و مرطوب.
فشردگی و تراکم در طراحی پلان ساختمان های نواحی گرم و خشک
طراحی پلان برای ساختمان های مناطق گرم و خشک به صورت فشرده و متراکم انجام می گیرد. با این روش سطوح خارجی مرتبط با فضای بیرون و میزان تبادل حرارتی در زمستان و تابستان در فضاهای داخلی به حداقل می رسد. سایه اندازی دیوار ها در طراحی پلان متراکم باعث ایجاد سایه شده و از تابش مستقیم خورشید به جداره ها جلوگیری می کند. در این حالت میزان تبادل حرارت در حیاط مرکزی و گودال باغچه های خانه های قدیمی، برای ایجاد رطوبت در هوای خشک منطقه از سطوح گیاه کاری شده حوض آب و فواره استفاده می شده تا با توجه به سرمای شب در منطقه هوای سرد در طول شب در داخل حیاط نشست کرده و در داخل حیاط و بدنه دیوارها ذخیره شود و در طول روز که شدت تابش آفتاب بالاست و دمای بیرون ساختمان به حداکثر می رسد هوای داخل ساختمان و حیاط تعدیل شود.
اینها تمهیداتی است که می توانند با ظاهری امروزی به فضای خانه های ما بیایند. باز شوها و پنجره های مرتبط با محیط خارج به دلیل بالا رفتن هوای گرم و ورود اشعه های نور خورشید، در قسمت فوقانی دیوارها و در ابعادی کوچک نصب می شود، تا به این ترتیب خروج هوای گرم و کنترل تابش خورشید در فضاها صورت بگیرد و به تهویه هوا کمک شود. وجود سایبان های خارجی می تواند به این موضوع کمک بسیار زیادی بکند.ن را در بالا می بینید. در فصل های گرم و سرد پایین خواهد آمد. در معماری کویری گذشته ایران درب و پنجره ها بیشتر رو به حیاط مرکزی باز می شده تا کمتر تحت تاثیر شرایط سخت مصالح با ظرفیت حرارتی بالا در معماری داخلی مناطق گرم و خشک باشد.
استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی بالا برای مناطق گرم و خشک مناسب خواهد بود. این مصالح باعث می شود گرمای محیط اطراف ساختمان با تاخیر بیشتری از بدنه دیوار عبور کرده و به فضای داخلی راه پیدا کند. امروزه آجر می تواند گزینه مناسبی برای انتخاب مصالح ساختمان های این مناطق کشور باشدگل و خاک دارای ظرفیت حرارتی بالای هستند. در معماری گذشته ایران خشت و گل از مهمترین مصالح مصرفی در ساختمان های مناطق کویری بوده است. خشت با مدت زمان تاخیری ۷ الی۹ ساعت گرمای بیرون را در طول روز در داخل دیوار ذخیره کرده و در هنگام شب که هوا سرد است، با از دست دادن حرارت باعث تعدیل دمای داخل ساختمان می شود. و طاقت فرسای محیط بیرون ساختمان باشد. بهتر است از مصالحی به رنگ روشن در این مناطق استفاده شود. این کار باعث می شود تا سطوحی صیقلی تر و صافتر داشته باشند و نور خورشید را منعکس کنند. سطوح نمای خارجی نیز به رنگ روشن انتخاب می شوند تا حرارت ناشی از تابش آفتاب کمتر جذب دیوار شود. تصویر بالا گوشه ای از فضای داخلی پروژه ویلای شمس اثر گروه معماری کارند است. وجود پاسیو و حوضخانه در فضای داخلی ساختمان های اقلیم گرم و خشک
آب دارای ظرفیت گرمایی بسیار بالایی است. در گذشته معماران راه حل هایی را برای آوردن آب به فضای داخلی خانه می یافتند تا به کمک آن بتوانند مقداری به تعدیل دمای هوا کمک کنند. حوضخانه قسمتی از خانه ایرانی بود که در زیر گنبدخانه ویژگی هایی همچون خنکی، رطوبت و انعکاس تصاویری متنوع را فراهم می کرد. شاید وجود پاسیو، حوض کوچک و گیاهانی در فضای داخلی خانه های امروزی راه حلی مشابه به آنچه باشد که معماران گذشته برای روبرو شدن با گرمای هوا به کار می گرفته اند.
نواحی فلات مرکزی ایران، دارای آب و هوای گرم و خشک هستند. میزان بارندگی کم و اختلاف دمای شب و روز در این مناطق زیاد است. بررسی های انجام شده مربوط به اقلیم و معماری، نتایج بسیاری را به دست داده که ما در اینجا تنها به مواردی که در خصوص معماری داخلی مناطق گرم و خشک اشاره خواهیم کرد. چیدانه معتقد است که با به کارگیری این روش ها می توان در راه صرفه جویی در مصرف انرژی ساختمان های معاصر به کمک مطالعات و تجربیات گذشتگان قدمی بردارشت. راه حل های مدرن بر پایه بررسی های انجام شده بر روی معماری کویری ایران می تواند آسایش را در ساختمان های امروزی نیز به وجود آورد.
بارندگی بسیار زیاد در تمام فصول سال به خصوص در پاییز و زمستان
رطوبت نسبتاً زیاد در تمام فصول سال
اختلاف کم درجه حرارت در طول شبانه روز به دلیل وجود رطوبت
پوشش گیاهی وسیعبازشو ها در اقلیم معتدل و مرطوب
در خانه هایی که در اقلیم معتدل و مرطوب ساخته می شوند، باید در تمامی نماها بازشو و پنجره وجود داشته باشد و علت آن این است که در این اقلیم هوا رطوبت بالایی دارد و اگر پنجره ها کم باشد کوران هوا صورت نمی گیرد و هوای خانه از شرایط آسایش دور می شود و ماندن در فضای داخلی خانه تقریبا غیر ممکن خواهد شد. وحتیعدم وجود زیر زمین در اقلیم معتدل و مرطوب
در اقلیم معتدل و مرطوب که عموما سواحل جنوبی دریای خزر هستند، رطوبت و هم چنین سطح آب های زیر زمینی بسیار بالا است، به همین دلیل، معمولا خانه های این منطقه بدون زیر زمین بوده و روی سطحی بالاتر از سطح زمین ساخته می شوند که به آن ها کرسی چینی گفته می شود. این کرسی چینی ها باعث می شوند تا خانه های این منطقه ظاهری خاص و منحصر به فرد داشته باشند. ممکن است برای تنفس راحت نیز مشکل ایجاد کند. پوشش و نوع سقف ها در خانه های اقلیم معتدل و مرطوب
سقف های این اقلیم عمدتا به شکل شیروانی هستند و از مصالحی مانند ایرانیت، ساقه ی برنج، گالی و ورق های گالوانیزه استفاده می شود. ارتفاع سقف در ساختمان های نزدیک به دریا بیش تر از ساختمان های دور از دریاست و به طبع آن شیب آن نیز بیشتر می باشد و علت واضح آن غلبه در مقابل بارانی است که با توجه به نزدیکی به دریا تشدید می گردد.
پراکندگی و وجود فاصله میان ساخته ها در اقلیم معتدل و مرطوب
حیاط و فضاهای باز و وسیع، ساختمان‌های مجزا از هم کوچه‌های نسبتاً عریض و حصارهای کوتاه‌تر از قد انسان از ویژگی‌های مهم بافت شهری این ناحیه می‌باشد. هرچه از حاشیه شهر به مرکز شهر نزدیک می‌شویم به دلیل تراکم بیشتر جمعیت و بیشتر شدن ارزش زمین فاصله ساختمان‌ها از یکدیگر کمتر می‌شود. ایوان در اقلیم معتدل و مرطوب
وجود ایوان به عنوان یک عنصر ویژه در خانه های این اقلیم جایگاهی خاص عرضه می دارد. ایوان را می توان ادامه ارتفاع گرفتن بنا از زمین در این مناطق دانست که در دنباله ی مقابله با رطوبت زیاد ایجاد می گردد . ایوان بیانی از برونگرایی خانه های ناحیه معتدل و مرطوب ایران (شمال کشور) بوده و عنصری است که مکان انجام فعالیت های بسیاری از مردم این اقلیم می باشد و به واسطه این که در زیر سقف بیرون زده شیروانی واقع می شود از نفوذ باران نیز در امان بوده و ارتباط دهنده فضاهای داخلی چون اتاق ها است که با وجود آن نیازی به ورود به حیاط و رفتن به نقطه ای دیگر از فضاهای خانگی نمی باشد؛ با اشاره به این که اهمیت این موضوع در یک روز بارانی صد چندان می گردد.
خصوصیات مصالح مورد استفاده در اقلیم معتدل و مرطوب
به طور کلی مصالح مورد استفاده در این اقلیم باید از ظرفیت حرارتی کمی برخوردار باشند. چرا که در این ناحیه نوسان درجه حرارت بسیار کم است و ذخیره کردن انرژی گرمایی لزومی ندارد. یشتر ساختمان ها با مصالحی با حداقل ظرفیت حرارتی بنا شده اند و در صورت استفاده از مصالح ساختمانی سنگین، ضخامت آنها در حداقل میزان ممکن حفظ شده است. در این مناطق بهتر است از مصالح ساختمانی سبک استفاده شود. چون در زمانی که نوسان دمای روزانه هوا کم است، ذخیره حرارت هیچ اهمیتی ندارد و علاوه بر این، مصالح ساختمانی تا حدود زیادی تاثیر تهویه و کوران را که یکی از ضروریات در این منطقه است کاهش می دهد.